Vaak wordt benadrukt hoe Franklin de eer van haar bijdrage aan de blootlegging van de DNA-structuur is ontnomen. Maar onbedoeld ondermijnt dit haar, zo beweren onderzoekers nu.
Het is 25 april 1953 als de twee vooraanstaande wetenschappers James Watson en Francis Crick een baanbrekend artikel publiceren in het vakbladNature. In hun studie beschrijven ze de tot dan toe raadselachtige structuur van DNA, waar ze later de Nobelprijs voor in de wacht sleepten. Nu, precies zeventig jaar later, discussiëren wetenschappers nog altijd over de rol van de beroemde vrouwelijke wetenschapper Rosalind Franklin. Want in hoeverre heeft ze een bijdrage geleverd aan de oplossing – en is zij bestolen van de wetenschappelijke erkenning van haar werk?
Het populaire verhaal
In mei 1952 nam Franklin de beroemdste ‘röntgenfoto’ van DNA ooit: foto 51. Naar aanleiding van deze foto zou uiteindelijk blijken dat DNA de vorm heeft van een dubbele helix. In het populaire verhaal wordt Franklin echter afgeschilderd als een briljante wetenschapper die haar eigen gegevens niet kon ontcijferen. Ze zou maanden naar de foto hebben gekeken, zonder de betekenis ervan te beseffen. Totdat Watson de foto ‘illegaal’ (zonder haar toestemming of medeweten) in handen kreeg en in één oogopslag begreep wat hij zag.
Archief
Toch komen onderzoekers na een bezoekje aan het archief van Franklin aan het Churchill College in Cambridge tot een andere conclusie. In het archief stuitten ze op een ongepubliceerd nieuwsartikel, geschreven door journalist Joan Bruce. Het nieuwsbericht blijkt in overleg met Franklin te zijn geschreven en had in het prestigieuze tijdschriftTimegepubliceerd moeten worden. Ook vonden de onderzoekers een over het hoofd geziene brief van één van Franklins collega’s dat aan Francis Crick was geadresseerd.
Gelijkwaardig lid
Uit deze documenten blijkt dat Franklin zeker niet had gefaald om de structuur van DNA te begrijpen. Sterker nog, “ze was een gelijkwaardig lid van het kwartet dat de structuur van DNA blootlegde,”zo schrijven de onderzoekers. “Samen met Maurice Wilkins (die in hetzelfde laboratorium als Franklin werkte, red.) maakte ze deel uit van het team dat dit wetenschappelijke vraagstuk oploste. Ze zette belangrijke stappen richting de oplossing, leverde cruciale gegevens aan en verifieerde het resultaat.”
Geen slachtoffer
Het betekent dat we onze kijk op de kwestie misschien enigszins moeten herzien. Zo zou Franklin niet alleen zelf haar foto al hebben begrepen, maar wist ze ook dat anderen toegang hadden tot haar gegevens. Het lijkt erop dat de vier wetenschappers met elkaar samenwerkten. De ontdekking van de structuur van DNA moet dan ook niet worden gezien als een race gewonnen door Watson en Crick, maar als het resultaat van een gezamenlijke inspanning. “Rosalind Franklin was een gelijkwaardige bijdrager bij de ontdekking van de DNA-structuur, geen slachtoffer,” zo bepleiten de onderzoekers.
Erkenning
Toch verandert dit niets aan het feit dat Franklin te weinig erkenning kreeg voor haar werk. Watson en Crick streken alle eer op. In 1953 publiceerden de heren hun ontdekking zoals gezegd in het blad Nature. Over de bijdrage van Franklin werd vrij vaag gedaan en de credits gingen naar de mannen. De Nobelprijs won Franklin evenmin; ze stierf kort daarvoor op 37-jarige leeftijd en de prijs wordt niet postuum uitgereikt. Vervolgens verdraaide Watson de realiteit over Franklins bijdrage in zijn befaamde boek,The Double Helix. Dit wordt dan ook vaak aangehaald om te benadrukken hoe Franklin de eer werd ontnomen. Maar onbedoeld ondermijnt dit haar, zo stellen de onderzoekers.
Belangrijke bijdrage
Volgens hen is het dan ook cruciaal dat het verhaal van Franklin goed wordt verteld. Franklin heeft verschillende belangrijke inzichten bijgedragen aan de ontdekking van de dubbele helix. Dat er echter neerbuigend naar haar werd gedaan, staat buiten kijf. Bovendien werd ze uitgesloten van de wereld van informele uitwisselingen waar Watson en Crick zich wel in bevonden. “Ze had niet alleen te maken met het routinematige seksisme van die tijd, maar ook met meer subtiele vormen die in de wetenschap zijn ingebed – waarvan sommige nog steeds aanwezig zijn,” zo schrijven de onderzoekers.
Onderschat
Al met al laten de onderzoekers zien dat Franklins bijdrage mogelijk behoorlijk is onderschat. Dat de gegevens van Franklin zijn gebruikt bij de volledige beschrijving van de structuur van DNA, erkende ook Watson en en Crick in een later gepubliceerd rapport in 1954. Dit versterkt het idee dat Franklin een gelijkwaardig lid was van een groep van vier wetenschappers die werkten aan de structuur van DNA. Hoewel ze dus wel door haar collega’s als zodanig werd erkend, kwam die erkenning zowel laat als ingetogen.
Met de studie zetten de onderzoekers Rosalind Franklin nu in een heel ander daglicht. We zouden vanaf nu dan ook anders naar haar moeten kijken, zo onderstrepen ze. “Ze verdient het om niet herinnerd te worden als het slachtoffer van de dubbele helix, maar als een gelijke bijdrager aan de onthulling van de structuur,” zo besluiten de onderzoekers.
